Ya van pasando bells quantos anyos dende o II Congreso por l'aragonés. Mesmo d'a publicación d'a Propuesta Ortografica de l'Estudio de Filolochía Aragonesa - Academia de l'aragonés. Muitas d'as mias alumnas y d'as personas d'o mio redol me preguntan a soben por iste afer. O tema grafico ye largo, espeso y muito subchetivo. Asinas que creigo que he de escribir iste post ta explicar cómo he viviu yo o tema grafico y bells datos historicos que creyeba que totz conoixeban, pero que pareixe que no ye asinas por lo que siento en clases, tabiernas y centros socials.
Ye una historia de tot subchetiva, pues ye como la vivié yo. Con tot y con ixo, he prebau de que no siga pasional y de documentar-lo tot con datos. Antiparte d'a mia propia memoria, he tirau basicament de Wikipedia, d'as actas d'o II Congreso, y d'as revistas O Espiello y Fuellas editadas por Nogara y Consello d'a Fabla, respectivament. Todas tenemos as nuestras opinions sobre iste afer, pero no trobaretz aquí garra mentira, aspero. Por tot isto, o post ye una (y no pas "a") historia sobre (y no pas "de") as grafías.
Lochicament, no puedo charrar d'a historia d'a grafía d'o 87, porque no teneba que 8 anyos. Podetz trobar documentación sobre a suya historia en as propias normas graficas, que son penchadas a la fin d'o post.
A grafía d'o 87, ¿"a de toda la vida".?
Antes d'o 87 s'escribiba en aragonés. Antes d'o 77, anyo que se publicó a Gramatica de Nagore y o Diccionario d'Andolz, s'escribiba en aragonés. Ye verdat que a producción yera radida, pero existiba.
A grafía d'o 87 se veniba fendo servir dende antes d'o 87, ye verdat. Libros editaus en os zaguers 70s ya feban servir, si fa u no fa, ixe modelo grafico. Totz de neofablants. Pero erroniament, bi ha chent que creye que yera a unica grafía y que tot lo mundo la feba servir. Pues lo siento por ellas, pero no.
Mientres os zaguers 70, toda la decada d'os 80 y buena parti d'os 90, practicament no bi heba guaires criticas ubiertas a lo modelo grafico d'o 87 que venisen dende os neofablants. Quasi totz, por no decir totz, la feban servir. Manimenos, entre os patrimonials, a realidat yera prou diferent. Os representants de l'aragonés cheso sisquiá sinyoron o I Congreso ta ra normalizazion de l'aragonés. Una parte muito important d'os escritors patrimonials nunca no la facioron servir. En as revistas locals y comarcals que publicaban bella cosa en aragonés, por un regular se feba servir una grafía castellana con bell cambio chicot.
Con isto nomás quiero dar dos ideyas que ta yo son indiscutibles. 1. A grafía d'o 87 tenió un emplego mayoritario entre os que aprendeban aragonés. 2. A grafía d'o 87 tenió un emplego minoritario entre os que charraban aragonés como luenga materna.
Por desgracia, l'aragonés entre os anyos 70 y agora nunca no ha teniu un modelo grafico universalment acceptau. Ye verdat que antes mas o disenso yera menor y que, dica la propuesta grafica d'a SLA, no bi heba garra alternativa grafica "ordenada" a la propuesta grafica d'o 87.
Quan yo prencipiaba en istas cosas....
Levo en isto de l'aragonés dende l'anyo 2000 y siempre, repito SIEMPRE, he sentiu a chent criticar o modelo grafico d'o 87. Con tot y con ixo, ixa mesma chent lo feba servir y lo esfendeba dica que se consensuase una alternativa. Bi heba prou debat sobre cambiar ya bellas cosas d'o modelo d'o 87, como meter as famosas -t zagueras (escribir chent, berdat, u mozet en cuenta de chen, verdá u mocé, como se feba dica alavez).
Ixe mesmo anyo que yo prencipiaba a aprender, se creyó, adintro d'o Consello d'a Fabla, o Consello Asesor de l'Aragonés, un organo que causó prou polemica. Teoricament, yera un organo ta ir fendo fainas de normalización y estandarización de l'aragonés. En a practica muitas la veyeban como una autoridat lingüistica (una proto academia?) baixo lo control unico y zarrau...............................................
Ta continar leyendo l'articlo punchar en a imachen
Fuente: http://barrenau.blogspot.com.es
No hay comentarios:
Publicar un comentario